-
1 бабалар сукмагы
= бабалар юлы тради́ции пре́дков -
2 кәҗә сукмагы
ко́зья (у́зкая) тропа́ (тро́пка) -
3 тау сукмагы
го́рная тропа́ -
4 сукмак
сущ.тропа́, тропи́нкаурман сукмагы — лесна́я тропи́нка
тау сукмагы — го́рная тропи́нка
сукмак буйлап — по тропи́нке
җәяүлеләр сукмагы — пешехо́дная тропа́
••сукмак суынып тормас — не зарастёт тропа́
-
5 баба
I сущ.1)а) дед, пре́докбаба лар йоласы — обы́чай пре́дков
б) пре́док, дре́вняя фо́рма (в генеалогическом и др. значениях)кешеләрнең биологик бабалары - маймыллар — биологи́ческие пре́дки люде́й - обезья́ны
в) книжн. слово-детерминант к имени известного высокочтимого представителя давно умерших поколенийКаюм баба — Каю́м Насыри́ ( известный просветитель ХIХ века)
Коркыт баба — дед Корку́т ( легендарный певец праотец тюркских народов)
2) дед, де́душка ( как термин родства - отец отца или матери) см. тж. дәү әтибала - бала урынында, баба баба урынында булсын — посл.; букв. пусть де́ти на ме́сте дете́й, а де́ды - на ме́сте де́дов; (ка́ждому своё ме́сто)
3) разг. оте́ц жены́, тестьҗиде баҗа, бер баба — семь свояко́в - оди́н тесть
4) в игре в альчики (бабки) ба́бка; а́льчик5) см. бабачы•- баба кошы
- баба тел
- бабага бирү
- бабага бирерлек булган
- бабага утырту
- бабалар сукмагы
- бабалар юлы
- бабалар сукмагыннан бару
- бабалар сукмагыннан атлау
- бабасын атау
- бабаларын атау
- бабасын искә алу
- бабаларын искә алу II сущ.; тех.ба́ба, копёрбаба белән бәрү — бить ба́бой (по сваям)
-
6 бабалар юлы
-
7 җәяүле
1. прил.пе́ший, иду́щий пешко́мҗәяүле отряд — пе́ший отря́д
җәяүле сәяхәтчеләр — пе́шие путеше́ственники
2. сущ.җәяүле хәбәрче — пе́ший вестово́й
1) пе́ший, пешехо́д || пешехо́дныйҗәяүлеләр күпере — пешехо́дный мост
җәяүлеләр сукмагы — пешехо́дная тропи́нка
••җәяүлегә янчык та авыр — погов. пе́шему и свёрток тяжёл
атлы җәяүлегә юлдаш түгел — погов. ко́нный пе́шему не това́рищ
2) пехоти́нец || пехо́тный ( полк)•- җәяүле гаскәр -
8 кабарга
сущ.; зоол.кабарга́ || кабарго́вый; кабаро́жийкабарга тиресе — кабарго́вая шку́ра
кабарга сукмагы — кабаро́жья тропа́
-
9 кәҗә
I 1. сущ.1) коза́ || ко́зийкәҗә тиресе — ко́зья шку́ра
кәҗә мамыгы — ко́зий пух
2) перен.а) "коза́", "козёл" - челове́к, проигра́вший тур ( в некоторых видах игр)б) вид игры́ в ка́рты2. прил.; см. кәҗүл - кәҗә мамыгы
- кәҗә мөгезе
- кәҗә сукмагы
- кәҗә чәчәге••кәҗә бәясе — см. шалкан бәясе
кәҗә билеты — во́лчий биле́т ( документ о неблагонадёжности)
кәҗә калу (калдыру) — остава́ться (оставля́ть) "козло́м" ( в дураках)
кәҗә маен чыгарып — в по́те лица́; с больши́ми физи́ческими уси́лиями; с вели́ким трудо́м
кәҗә сыйрагы — ко́зья но́жка ( вид самодельной папиросы)
кәҗә тәкәсе — надое́дливый ухажёр
II сущ.кәҗә тоягы — фиг, ку́киш
ко́злы (на стройке, лесопилке и т. п.)кәҗәгә басып — встав на ко́злы
-
10 сырт
сущ.1)а) хребе́т, спина́, спи́нка || хребто́вый, спинно́йат сырты — спина́ ло́шади
балык сырты — хребе́т ры́бы
буй-буй сыртлы — с полоса́той спино́й
сырт йоны — хребто́вая шерсть
б) хребе́т, кряж, гре́бень || хребто́выйтау сырты — го́рный хребе́т
сөзәк сырт — поло́гий гре́бень
дулкын сырты — гре́бень волны́
2) тыл, ты́льная сторона́кул сырты белән — ты́льной стороно́й ладо́ни
бармак сырты — ты́льная сторона́ па́льца
пычак сырты — ты́льная сторона́ ножа́
3) в знач. прил.а) возвы́шенный; хребто́выйсырт җир — возвы́шенное ме́сто
сырт урыннар — возвы́шенные места́
б) диал. за́днийсырт капка — за́дние воро́та
•- сырт кабарту
- сырт сөяге
- сырт сындыру
- сырт як••сырт сукмагы белән маташу — криви́ть душо́й
- сырт бирү — поворачиваться спинойсырт сынса да сынатмау (сер бирмәү) — не подава́ть (не пода́ть) ви́ду
- сырт каезлау
- сырт яру
- сыртны җиргә тидермәү -
11 тау
I 1. сущ.1)а) гора́; со́пка || го́рныйтау түбәләре — го́рные верши́ны
тау башы — верху́шка, верши́на горы́
тау итәге — подно́жье горы́
тауны тау күрә — (посл.) ( высокие) го́ры хорошо́ ви́дят друг дру́га
тауның да колагы бар — (посл.) и у горы́ есть у́ши
б) разг. холм, приго́рок, заго́рьетау башына салынган авыл — дере́вня на холме́ ( на пригорке над речкой)
2) перен. гора́ - о больши́х ку́чах, бурта́х и т. п.бер тау бәрәңге — ( целая) гора́ карто́феля
3) в знач. прил. таудай преогро́мный2. прил.; разг.; см. таулытаулы җирләр — гори́стые (холми́стые, неро́вные) места́
- тау арты- тау асты
- тау бите
- тау битләве
- тау болыны
- тау бөркете
- тау җитене
- тау инженеры
- тау кәҗәсе
- тау тәкәсе
- тау менү
- тау сукмагы
- тау сырты
- тау теземе
- тау тишеге
- тау токымы
- тау төшү
- тау һавасы
- тау эше
- тау эшчесе••тау булып аударылу (ишелү, килү) — свали́ться горо́й; идти́ ва́лом ( о нападении войск)
тау булып басу (тору) — встать, стоя́ть горо́й ( на пути врага)
тау хәтле вәгъдә — ирон. по́лный ко́роб обеща́ний; золоты́е го́ры
тауга каршы сикерү — (букв. пры́гать про́тив горы́) пыта́ться сде́лать соверше́нно невозмо́жное; штурмова́ть не́бо; идти́ про́тив ве́тра
- тау шикеллетауны тауга бәрү — де́йствовать с огро́мной си́лой (букв. бить горо́й о́б гору)
- тау хәтле
- тау чаклы
- тау кебек
- тауны талкан итү II сущ.1) разг.а) поздравле́ние; благода́рность; благодаре́ниеб) заздра́вный тост; заздра́вницадустыкаем, әй, тау сиңа, стакан тулы бал сиңа — (шутл. песня) друг мой, тебе́ мой заздра́вный тост - по́лная ча́ша мёда
2) диал. поми́нки3) диал. завеща́ние•- тау итү -
12 узышу
неперех.1) состяза́ться в го́нке; бе́гать наперегонки́ ||а) го́нки, бега́б) го́ночный, бегово́йкем узышырга бара — ? кто бу́дет состяза́ться в го́нке?
узышу көймәсе — го́ночная ло́дка
узышу сукмагы — бегова́я доро́жка
малайлар узыша башладылар — ма́льчики на́чали бе́гать наперегонки́
2) соревнова́ться ( в работе)вакыт җитте эштә узышырга — наста́ло вре́мя соревнова́ться в рабо́те
-
13 урман
сущ.; в разн. знач.лес || лесной; лесо-,катнаш урман — сме́шанный лес
яфраклы урман — ли́ственный лес
ылыслы урман — хво́йный лес
вак урман — ме́лкий лес
каен урманы — берёзовый лес; березня́к
нарат урманы — сосно́вый лес; сосня́к
урман ташу — вози́ть лес
нефть вышкалары урманы — лес нефтяны́х вы́шек
урман кошлары — лесны́е пти́цы
урман үсемлекләре — лесны́е расте́ния
урман сукмагы — лесна́я тропи́нка
урман бүлемтеге — лесосе́ка
урман техникасы институты — лесотехни́ческий институ́т
- урман алдыурманга утын ташымыйлар — (посл.) в Ту́лу со свои́м самова́ром не е́здят (букв. в лес дрова́ не во́зят)
- урман бите
- урман кырые
- урман ахагы
- урман ачыклыгы
- урман баганасы
- урман бете
- урман бөргәне
- урман бүлемтеге
- урман иясе
- урман йолдызагы
- урман какысы
- урман кандаласы
- урман каравылчысы
- урман каратәне
- урман караучы
- урман каргасы
- урман кипкәре
- урман кисентесе
- урман кисү
- урман кисүче
- урман көпшәсе
- урман куелыгы
- урман күгәрчене
- урман мәчесе
- урман саесканы
- урман саклау
- урман сыеры
- урман тавыгы
- урман төпләү
- урман төпләү машинасы
- урман тургае
- урман өрәге
- урман утырту
- урман утырту эшләре
- урман үрдәге
- урман хуҗалыгы
- урман хуҗалыгы җирләре
- урман чыгару
- урман чыпчыгы
- урман шөлдие
- урман эчләп
- урманда үскән••урман әүлиясе — проста́к, простофи́ля
урман иясе (сарыгы, хуҗасы) — миф. ле́ший
-
14 беговой
-ая; -ое1) чабыш...ы2) узыш...ы, узышу...ы, ярышу...ы -
15 лаз
-
16 пешеходный
-
17 садовый
-ая; -оев разн. знач.бакча...ы -
18 тропа
-
19 тропинка
-
20 туристский
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Сибирскотатарская литература — Сибирскотатарская литература литературные произведения сибирскотатарского этноса, уроженцев Сибири, тематически связанные с сибирскими татарами на сибирскотатарском, русском, татарском языках. Литературовед Ф. З. Яхин пишет:… … Википедия
җәяү — рәв. Бернинди транспортка утырмыйча, үз аяклары белән, атлап (бару тур.). и. Җәяү баручы, җәяүле кеше җәяүнең сукмагы тар, алай да турылыгы бар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге